AIVD: Criminele organisaties hebben eigen 'inlichtingendienst' voor mensen die zij als dreiging zien

De criminele inlichtingenteams zijn een dreiging voor de nationale veiligheid omdat ze bijna even gespecialiseerd zijn als de opsporingsdiensten zelf, constateert de AIVD in zijn jaarverslag. De dienst is vooral geschrokken van de professionaliteit. „Ze maken gebruik van surveillance-apparatuur en hebben specialistische volgteams om nog beter moordaanslagen te plegen”, zegt Erik Akerboom, directeur-generaal van de AIVD.

Ze winnen verder informatie in, zoals woonadressen, via corrupte contacten binnen de overheid. Die vergaande specialisatie bij Nederlandse criminelen zorgt ook voor interesse van vijandelijke staten. Landen als Iran kunnen dit soort teams inschakelen voor inlichtingenoperaties, sabotageactiviteiten of moordaanslagen.

Hoe realistisch die dreiging is bleek in juni vorig jaar. In Haarlem werd toen een moordaanslag voorkomen op een Iraniër die in Nederland woont. De groep verdachten, die ook wordt gelinkt aan een aanslag op een Spaanse politicus, werd vermoedelijk aangestuurd door de Rotterdammer Sami Bekal Bounouare. Hij is nog voortvluchtig en staat bovenaan de Nationale Opsporingslijst.

‘Op basis van inlichtingen is het waarschijnlijk dat Iran verantwoordelijk

is voor de twee liquidatiepogingen’, wijst de AIVD voor het eerst ook specifiek naar Iran als opdrachtgever. Dat is vrij uitzonderlijk. Akerboom: „Maar dit willen we niet onder de pet houden.”

De AIVD werd recent overigens op zijn vingers getikt door twee belangrijke toezichthouders vanwege het onderzoeken van criminele netwerken. Sinds 2022 mag de dienst dat doen, als de groeperingen een dreiging voor de staatsveiligheid vormen, maar volgens de toezichthouders was niet altijd goed onderbouwd waarom bepaalde personen werden onderzocht.

Net als Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) wijst de AIVD in zijn jaarverslag nadrukkelijk op de dreiging vanuit Rusland. Het regime in Moskou stelde zich afgelopen jaar ‘agressiever, brutaler en provocerender’ op tegen Europese landen: van spionage tot cyberaanvallen. Akerboom: „Het regime gebruikt sabotage die grenst aan staatsterrorisme om in Europa angst te zaaien.”

Daar kreeg ook Nederland mee te maken. Russische hackers probeerden afgelopen jaar voor het eerst ook een sabotageactie uit te voeren op de computers van een openbare Nederlandse instelling. Om welke instelling het precies gaat, is niet bekend. De actie werd verijdeld door de MIVD en de AIVD.

De wereld is openlijk in conflict waarbij de machtsbalans verandert. Het is de vraag daarbij hoe de wereldorde eruit komt te zien. „We maken een verschuiving mee. Van een situatie waarin onze veiligheid vanzelfsprekend leek, naar een situatie waarin het voor veel westerse landen de voornaamste zorg is geworden”, aldus Akerboom in een toelichting op het jaarverslag.

Om de invloed vanuit het Westen terug te dringen, trekt Rusland ook samen op met China. Vorig jaar vond er een cyberaanval plaats op een Nederlands defensienetwerk. De inlichtingendiensten schreven die voor het eerst en in het openbaar toe aan de Chinese staat. ‘Uit de aanval blijkt de intentie om te spioneren bij de Nederlandse overheid en politieke doelwitten’, schrijft de AIVD.

De AIVD zag ook de dreiging van jihadistische aanslagen in 2024 verder toenemen. Jihadisten en andere extremistische moslims pleegden vorig jaar elf aanslagen in Europa. In totaal zijn er ook enkele tientallen plannen voor aanslagen voorkomen door inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Het gaat onder andere om aanslagen tijdens het EK voetbal in Duitsland en rond de Olympische Spelen in Frankrijk.