Rusland stuurt zijn nieuwste tanks niet naar Oekraïne, maar in de richting van Europa, zegt MIVD

Een alarmerend detail uit het jaarverslag van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD): Rusland stuurt zijn nieuwste tanks níet naar Oekraïne, maar in de richting van de grens met de NAVO. De Russische oorlogsindustrie, zo constateert de militaire inlichtingendienst, produceert inmiddels méér militair materieel dan Moskou nodig heeft aan het Oekraïense front.

En terwijl Russische militairen in Oekraïne het vaak moeten doen met stokoude T-62’s en T-55’s, is Moskou bezig met een militaire opbouw richting Europa, zo vertelt MIVD-directeur Peter Reesink. „De Russische strijdkrachten hebben hun militaire organisatie in westelijke richting aangepast, nieuwe hoofdkwartieren ingericht. Daar is het nieuwe materieel voor bestemd. Natuurlijk hebben ze sinds het uitbreken van de oorlog veel capaciteit weggehaald, maar het feit dat ze hun nieuwe spullen niet naar Oekraïne sturen is tamelijk omineus.”

Al ruim een jaar waarschuwt de Nederlandse defensietop voor de risico’s van een militaire aanval op Europa, maar nog nimmer waren die waarschuwingen zo concreet. Minister van Defensie Ruben Brekelmans sprak afgelopen najaar van een „grijze zone” tussen oorlog en vrede. Inmiddels, zegt Reesink, is het misschien beter om te spreken van „donkergrijs”.

Lees ook

MIVD ziet toenemende dreiging vanuit Rusland: ‘grijs gebied tussen oorlog en vrede’

Het Kremlin besteedt dit jaar 40 procent van het budget aan defensie en binnenlandse veiligheid. Gecorrigeerd voor koopkracht is het Russische defensiebudget inmiddels hoger dan dat van alle Europese landen opgeteld.

Tegelijkertijd heeft Moskou zijn hybride oorlogsvoering in Europa opgevoerd – ook in Nederland. Russische inlichtingendiensten, constateert de MIVD in zijn jaarverslag, worden „steeds brutaler” in de pogingen om de Nederlandse maatschappij te ontwrichten en te destabiliseren. Zo probeerden Russische hackers het afgelopen jaar om binnen te dringen in het bestuurssysteem van een „publieksvoorvoorziening” (de MIVD wil niet zeggen welke) met het doel om deze te saboteren – de eerste concrete Russische sabotage-actie in Nederland.

‘Hybride’ operaties

De MIVD zag pogingen om binnen te dringen in systemen om deze op een later moment te kunnen beschadigen. Rond de Europese verkiezingen probeerden Russische hackers websites van Nederlandse politieke partijen en van ov-bedrijven plat te leggen via DDoS-aanvallen. Al deze pogingen, zo vertelde Reesink tijdens de persconferentie rond het jaarverslag, hebben niet tot succes geleid. „We waren er op tijd bij om partijen te waarschuwen en te ondersteunen.” In andere Europese landen leidden de aanvallen wel tot succes.

Bovendien: het feit dát de Russen nu voor het eerst zijn overgegaan tot online-sabotage is relevant genoeg, zegt Reesink: „Je ziet dat Russische diensten bereid zijn om grotere risico’s te nemen bij hun operaties.” In hun ‘hybride’ operaties tegen Europa probeerde Moskou altijd ruim onder het niveau van een echte oorlog te blijven. Met de eerste echte sabotage-poging tegen Nederland zoekt Rusland nadrukkelijk de grenzen op. Reesink spreekt van „een kantelmoment”.

Je ziet dat Russische diensten bereid zijn om grotere risico’s te nemen bij hun operaties

Bereidt Rusland zich voor op oorlog met de NAVO?

„Die intentie zien we niet”, zegt Reesink na de presentatie van het jaarverslag, „Nóg niet. Maar de vraag is wat ze wil gaan doen met al die militaire capaciteiten. Voor een deel kan ik dat verklaren door overcompensatie, de Russen hebben veel moeten investeren in de oorlog met Oekraïne. Maar als dat militair-industrieel complex op deze manier blijft doordraaien, is dat onvoldoende antwoord op die vraag.”

Terwijl de Russische oorlogseconomie op volle toeren draait, aarzelen veel Europese landen over het ophogen van hun defensie-uitgaven. In de Voorjaarsnota trekt het kabinet-Schoof ruim 700 miljoen euro extra uit voor de krijgsmacht, terwijl er ruim 15 miljard nodig is om de NAVO-doelstellingen in de komende jaren te halen. En zelfs als het geld wordt gevonden, gaat het enkele jaren duren voordat Europa Rusland kan bijbenen.

Artikel 5

„We zitten in een window of vulnerability”, zegt Reesink: „een hele kwetsbare periode.” De MIVD-chef denkt niet dat Rusland aanstuurt op een grootschalige aanval op de NAVO. „Dat zal Poetin niet willen. Maar iets proberen op regionaal niveau, als een soort speldenprik, valt niet uit te sluiten. Ik denk dan aan de Krim, ‘groene mannetjes’. Ook in de grensgebieden van Estland of Letland zouden gewapende mannen in onduidelijke uniformen de macht kunnen overnemen, suggereert Reesink. „Ook de Baltische Staten kennen Russische minderheden.”

Met een grote militaire macht aan de NAVO-oostgrens zou Poetin in de verleiding kunnen komen om artikel 5 van het Noord-Atlantische Verdrag (waarin staat dat een aanval op een van de landen wordt gezien als een aanval op álle landen) in de praktijk te testen. De kans dat een dergelijk militair avontuur uitloopt op een grootschalige oorlog tussen Rusland en de NAVO is dan groter dan ooit; Reesink spreekt van „een heel gevaarlijk scenario.”

De omvang van de Chinese cyberaanvallen is veel groter dan de Russische

De MIVD-chef is bovendien pessimistisch over de mogelijkheden om tot een bestand te komen in Oekraïne. „Het conflict verloopt voor Rusland heel gunstig. Op het gevechtsveld heeft het de overhand. Als het zo doorgaat kan het dit jaar de Donbas geheel innemen. En zolang Poetin niet in die ambitie wordt bedreigd zie ik de onderhandelingen heel traag verlopen.”

Nederland is een aantrekkelijk doelwit voor Rusland, vanwege de steun voor Oekraïne en de cruciale rol die het speelt in de aanvoer van Amerikaanse versterkingen. Het goede nieuws, volgens Reesink: de Nederlandse inlichtingendiensten AIVD en MIVD hebben een goed overzicht van de Russische pogingen om computersystemen rond vitale infrastructuur aan te vallen. Daarentegen hebben de diensten slechts „beperkt grip” op de Chinese pogingen om in te breken in Nederlandse computersystemen.

De omvang van de Chinese cyberaanvallen is veel groter dan de Russische, de Chinese structuren zijn bovendien veel diffuser. Waar dat toe kan leiden bleek in de Verenigde Staten, waar Chinese hackers in staat bleken door te dringen tot de communicatie van Amerikaanse internetproviders – waardoor zelfs het verkeer van inlichtingendiensten werd gecompromitteerd. „Ik wil niet meteen de alarmbel luiden”, zegt Reesink, „en al is het vervelend om te zeggen, maar: ik denk dat we niet gerust kunnen zijn.”

Correctie (23 april 2025 om 11.49 uur): In een eerdere versie van dit stuk stond dat het Kremlin 40 procent van het bbp aan defensie en binnenlandse veiligheid besteedt. Het gaat echter om het percentage van het overheidsbudget. Dat is hierboven aangepast.

Lees ook

Troepen naar het oosten? Dan moeten ze zich eerst door Nederland persen