Hittegolven, stormen en overstromingen: Europa blijft erg gevoelig voor gevolgen van klimaatverandering
Europa blijft erg gevoelig voor de gevolgen van de klimaatverandering. Daarvoor waarschuwt een internationaal team van klimaatwetenschappers op basis van het jaarrapport van het klimaat voor Europa. Het continent warmt nog steeds 2 keer zo snel op als de rest van de wereld. De Middellandse Zee is en blijft recordwarm, terwijl in Spitsbergen, in de Noordelijke IJszee, warmterecords sneuvelen aan de lopende band. Ook het aantal dagen met hittestress was in 2024 opnieuw erg hoog in Europa.
Het European State of the Climate-rapport van 2024 is voorgesteld door specialisten van de Europese klimaatdienst Copernicus en hun collega's van de Verenigde Naties, van de Wereldmeteorologische Organisatie WMO. Er werkten zowat 100 wetenschappers uit de hele wereld aan mee.
Hun conclusies laten weinig aan de verbeelding over: "Sinds de jaren 80 warmde Europa dubbel zo snel op als het globale gemiddelde. Europa is daarmee het snelst opwarmende continent, en de impact van klimaatverandering is heel duidelijk. Europa beleefde in 2024 het warmste jaar ooit gemeten."
Hittegolven, stormen en overstromingen
De klimaatverstoring leidde opnieuw tot extreem weer. Door hittegolven, maar ook door hevig stormweer en overstromingen, stierven naar schatting 335 mensen, stelt het rapport. 413.000 burgers ondervonden de impact van het noodweer. Denk aan de bijzonder intense storm Boris in Centraal-Europa, aan de overstromingen in Valencia ook.
In België was het vooral een nat jaar, maar er was een heel opvallende noordwest-zuidoost-opdeling op het continent. In het westen was het aanhoudend nat, maar in het zuidoosten van Europa was het weken aan een stuk bijzonder warm, heet zelfs. Het aantal hittedagen liep daar tijdens de zomer snel op.
Blijf op de hoogte met onze nieuwsbrief Ons Klimaat
Alles wat je moet weten over de klimaatverandering. Waar staan we en hoe moet het nu verder, in Vlaanderen, België, Europa en daarbuiten?
Opnieuw veel dagen met hittestress
Het maakt dat het aantal dagen met hittestress alweer bijzonder hoog was in Europa, net als vorig jaar. Bij hittestress worden naast de temperatuur ook de vochtigheidsgraad, de windsterkte en de straling van de zon in rekening gebracht, om een indicatie te krijgen van hoe zwaar hitte op de mens weegt.
Het aantal dagen met 'sterke hittestress' (met een gevoelstemperatuur van minstens 32 graden Celsius) was het op 1 na hoogste. 60 procent van Europa kreeg te maken met meer dagen van sterke hittestress dan normaal. Gemiddeld was er - opgeteld - bijna een volledige maand met hittestress.
Uiteraard lag het aantal dagen het hoogst in het zuidoosten, waar er records gebroken werden. De lokale bevolking kreeg er 66 hittedagen te verduren, tegenover 29 normaal.
Tropische nachten
Ook het aantal tropische nachten lag erg hoog, met net geen recordwaarde vorig jaar. Gemiddeld telden onderzoekers 12 tropische nachten op een heel jaar - waarbij de minimumtemperatuur niet onder de 20 graden Celsius komt.
Ook tropische nachten zijn een belangrijke parameter, want tijdens de nacht kan ons lichaam recupereren tijdens (erg) warme periodes. Hoe warmer de nachten dan blijven, hoe minder dat lukt. Ukkel telde vorig jaar overigens amper 2 tropische nachten. Ook hier weer is het getal van 12 een gemiddelde, met een lager aantal in het noorden en een hoger aantal in het zuiden, dit keer vooral in het zuidoosten dus.
Hittegolf op Svalbard, bij de noordpool
Dat Europa snel opwarmt - en al zeker het poolgebied - bleek opnieuw in Spitsbergen, een eilandengroep in de Noordelijke IJszee, verschillende honderden kilometers ten noorden van het noordelijkste punt van het Noorse vasteland.
Op Svalbard Airport (op ruim 78 graden noorderbreedte, terwijl de noordpool op 90 graden ligt) werden in augustus en september heel hoge temperaturen genoteerd. De zomer was er gemiddeld 8,5 graden warm, wat voor het derde jaar op rij een record betekende. Tijdens een hittegolf in augustus werd zelfs 11 graden gehaald.
Aan de andere kant van Europa, in het zuiden, bereikte de temperatuur van de Middellandse Zee opnieuw een recordhoogte. Het water was er gemiddeld 1,2 graden warmer dan normaal. Het warme zeewater kan een katalysator zijn van hevig stormweer of intense regen.
Elke fractie van een graad verdere opwarming, brengt extra risico's met zich
"Europa ondergaat een serieuze impact van de klimaatverandering. Elk tiende van een graad verhoogt de risico's voor onze economie, voor mensenlevens en de planeet. Adaptatie is een must, bijvoorbeeld met goede waarschuwingssystemen", zegt Celeste Saulo van de WMO.
"We kunnen de evolutie enkel afremmen als we drastisch minder broeikasgassen gaan uitstoten. Pas daarna zal het klimaat stabiliseren (niet nog verder uit de hand lopen, red.)", herhaalde Samantha Burgess van de dienst Klimaatverandering van Copernicus.
Die daling komt er beter vroeg dan laat: de voorbije maand maart was wereldwijd de op 1 na warmste ooit gemeten, en de warmste ooit voor Europa.
Goede punten voor Parijs, Bratislava en Milaan
Het is zeker niet allemaal alarmerend of slecht nieuws. Steeds meer grote steden wapenen zich tegen de weersextremen. Terwijl het percentage in 2018 nog op 26 procent lag, was dat vorig jaar opgelopen tot 51 procent.
Bratislava (Slovakije) bijvoorbeeld krijgt een pluim in het rapport omdat het extra waterreservoirs voorzag en hard inzette op groendaken. Parijs plantte extra bomen en zette in op parken om de stad koel(er) te kunnen houden tijdens hitteperiodes. Ook Milaan zette in op meer groen en opvang voor als er weersextremen zouden zijn.
En er is nog meer goed nieuws. Het aandeel van groene energiebronnen in de elektriciteitsmix in Europa, was nooit zo hoog. "En dat ondanks het feit dat de zon weinig scheen in grote delen van het westen", vertelde Samantha Burgess met een knipoog op de persconferentie. Onze energie wordt dus almaar groener, wat een belangrijke stap is richting minder broeikasgassen.